Imperium Rosyjskie
Imperium Rosyjskie (ros: Российская империя) – oficjalna nazwa Rosji w latach 1721-1917. Imperium rosyjskie było jednym z najrozleglejszych imperiów w historii ludzkości.
Stolicą imperium był Sankt Petersburg. Nazwa Imperium Rosyjskie została ustanowiona po zwycięstwie Rosji w wojnie północnej 1700-21, w związku z przyjęciem 1721 przez Piotra I Wielkiego tytułu cesarza (imperatora)[1]; używana do rewolucji lutowej 1917 (do abdykacji Mikołaja II).
Śmierć Piotra Wielkiego (1725) na długie lata osłabiła kraj. Dopiero panująca w latach 1762-1796 Katarzyna II przywróciła Rosji rolę mocarstwa. Zwycięskie wojny z Turkami (1768-1774, 1787-1792) otworzyły szeroki dostęp do Morza Czarnego, 1783 Rosja anektowała Krym, poprzez uczestnictwo w rozbiorach (1772, 1793, 1795) zyskała wschodnie ziemie Polski.
Panujący w latach 1796-1801 syn Katarzyny II Paweł I kontynuował politykę ekspansji, anektując w 1801 Gruzję. Aleksander I, który w wyniku rewolucji pałacowej przejął władzę po niepopularnym wśród szlachty ojcu, dzięki pokonaniu Wielkiej Armii Napoleona pod Moskwą (1812) zapewnił Rosji dominującą pozycję na kontynencie europejskim. Poszerzył granice kraju o Wielkie Księstwo Finlandii (1809), Besarabię (1812), Dagestan i Azerbejdżan (1813).
Na kongresie wiedeńskim (1815) Rosja zainicjowała powstanie Świętego Przymierza, którego celem miało być zachowanie istniejącego porządku europejskiego, w szczególności tłumienie ruchów liberalnych.
Za panowania Mikołaja I (1825-1855), po pacyfikacji powstania dekabrystów (1825), powstania listopadowego w Polsce (1830), powstania węgierskiego (1849), Rosja zyskała przydomek "żandarma Europy". Porażka militarna w wojnie krymskiej (1853-1856) przyniosła utratę przez Rosję pozycji hegemona w Europie.
Aleksander II (panujący w latach 1855-1881) przeprowadził w 1861 uwłaszczenie chłopów. Za jego rządów wprowadzono ponadto samorząd terytorialny (ziemski), samorząd miejski, uregulowano sprawy sądownictwa i tryb pełnienia służby wojskowej, złagodzono cenzurę.
W polityce zagranicznej Rosja kontynuowała ekspansję na wschód (1860 - założenie Władywostoku, uznanie przez Chiny granic na Amurze i Ussuri). W Azji środkowej Rosja zajęła tereny do granicy z Persją i Afganistanem. Na Kaukazie trwający od wielu dziesiątków lat opór przeciwko Rosjanom został ostatecznie złamany w 1859, wraz ze stłumieniem powstania pod wodzą Szamila.
Wojna francusko-pruska (1870-1871) dała Rosji możliwość wyzwolenia się z klauzul traktatu paryskiego (1856), krępujących jej swobodę na Morzu Czarnym. Rosnące tendencje panslawistyczne skierowały w latach 70. XIX w. zainteresowanie Rosji w kierunku Bałkanów, co w rezultacie doprowadziło do wybuchu wojny rosyjsko-tureckiej (1877-1878).
W polityce wewnętrznej wyraźnie dały znać o sobie rosnące problemy społeczne. Pojawił się wpływowy, biorący w obronę chłopów ruch narodników - początkowo idealistyczno-reformatorski, od 1879, tj. od utworzenia Narodnej Woli, ewoluował w kierunku rewolucyjnego terroryzmu. Jego ofiarą padł w 1881 car Aleksander II.
Aleksander III (panujący w latach 1881-1894) wzmógł stosowane przez państwo środki represji. Prześladowania dotknęły nie tylko radykalnych rewolucjonistów, zaostrzyły się także m.in. formy rusyfikacji stosowane w Polsce, krajach bałtyckich i Finlandii. W polityce zagranicznej Rosja utrzymywała sojusz z Niemcami i Austro-Węgrami, wzmogła ekspansję gospodarczą na Daleki Wschód.
Imperium Rosyjskie w 1912
Rywalizacja o wpływy w Mandżurii i Korei doprowadziła do wybuchu wojny rosyjsko-japońskiej (1904-1905) i zaostrzenia stosunków z Wielką Brytanią. Na Bałkanach Rosja poniosła dyplomatyczną klęskę utraciwszy wpływy w Bułgarii, która związała się z Austro-Węgrami. Po zamordowaniu austriackiego następcy tronu arcyksięcia Franciszka Ferdynanda w Sarajewie (28 VI 1914), Niemcy wypowiedziały wojnę Rosji (1 VIII 1914), co było odpowiedzią na pochopnie ogłoszoną (31 VII 1914) mobilizację generalną.
Lokalny konflikt Austro-Węgier z Serbią zmienił się w I wojnę światową, która doprowadzić miała do upadku carskiej Rosji. Genezą przyszłego upadku były nawarstwiające się, nie rozwiązane konflikty społeczne.
Od lat 90. XIX w. przy pomocy pożyczek zagranicznych realizowano program przyspieszonej industrializacji kraju. W wielkich ośrodkach przemysłowych, w miastach stołecznych i na południu Ukrainy pojawiła się nowa klasa najemnych pracowników przemysłowych. Do 1913 liczebność proletariatu wzrosła do ok. 3 mln osób, tj. podwoiła się w stosunku do 1890, a jego nastroje coraz bardziej się radykalizowały.
W rolnictwie wytwarzającym przeszło połowę dochodu kraju i dostarczającym głównie towarów eksportowych (zboża, bydła, drewna) także wystąpiły zjawiska prowadzące do zaostrzenia sytuacji społecznej. Konieczny do finansowania wzrostu gospodarczego przyrost eksportu realizowano poprzez drastyczne ograniczenie konsumpcji wewnętrznej, co prowadziło do pogłębiania się ubóstwa szerokich rzesz chłopów. Rosnący niedostatek powodował masowe migracje biedoty wiejskiej do miast. Zapoczątkowana w 1906 przez premiera P.A. Stołypina reforma agrarna, wskutek zamachu na niego (1911) i wybuchu I wojny światowej, została przerwana.
Radykalizacja nastrojów społecznych sprzyjała tworzeniu się nielegalnych organizacji i struktur o charakterze rewolucyjnym. 1897 powstała w Rosji i na ziemiach polskich żydowska organizacja socjaldemokratyczna - Bund. 1898 w Mińsku powołano Socjaldemokratyczną Partię Robotniczą Rosji, w oparciu o tradycje narodnickie w 1901 powstała partia socjalistów-rewolucjonistów (eserowcy).
Agitacja działających w podziemiu grup rewolucyjnych, nabrzmiałe problemy społeczne spowodowały wybuch rewolucji 1905-1907. Wydany przez cesarza Mikołaja II pod wpływem strajku generalnego manifest (30 X 1905) zapowiadał zaprowadzenie podstawowych praw obywatelskich - prawa do zgromadzeń, wolności słowa, wolności prasy, prawa do zrzeszania się, obiecywał powołanie organu przedstawicielskiego (Dumy) o uprawnieniach ustawodawczych.
Przyrzeczenia cesarskie w pełni zaspokajały żądania rewolucyjnych liberałów (kadetów i oktiabrystów), późniejsze zamieszki wybuchły z inspiracji bolszewików (powstanie w Moskwie w grudniu 1905) bądź pojawiały się samorzutnie. Porewolucyjny okres rządów w oparciu o Dumę, która mimo bardzo ograniczonych uprawnień stwarzała pozory konstytucjonalizmu, rozwijał świadomość polityczną szerokich kręgów społecznych, tworząc przesłanki obalenia caratu.
|
Российская империя
Rossijskaja impierija
Imperium Rosyjskie |
←  |
1721-1917 |
→ |
|
|
Hymn: Боже, Царя храни!
Boże, Caria chrani!
(Boże, chroń Cara!) |
|
Konstytucja |
bd. |
Język urzędowy |
rosyjski |
Język używany |
rosyjski, polski, fiński, kazachski, łotewski, estoński, litewski, białoruski, ormiański, azerski, gruziński, kirgiski, rumuński, mołdawski, tadżycki, turkmeński, uzbecki, karelski itd. |
Stolica |
Sankt Petersburg |
Ustrój polityczny |
absolutyzm (1721-1905)
demokratyczny (1905-1917) |
Typ państwa |
monarchia absolutna |
Ostatnia głowa państwa |
cesarz (ostatni)
Mikołaj II Romanow |
następca tronu |
carewicz Aleksy Romanow |
Ostatni szef rządu |
premier (ostatni)
Mikołaj Golicyn |
Powierzchnia
• całkowita |
2. na świecie
około 22 400 000 km² |
Liczba ludności (1900)
• całkowita
• gęstość zaludnienia |
bd. na świecie
128 200 000
6 osób/km² |
Utworzenie |
koronacja cara Piotra I Wielkiego na cesarza (Rosji)
22 października 1721 |
Upadek |
wybuch rewolucji lutowej
2 marca 1917 |
Jednostka monetarna |
rubel |
Strefa czasowa |
UTC +1 (Warszawa)
do –10 (Alaska) |
Terytoria zależne |
Rzeczpospolita
(1717-1795)
Mongolia Zewnętrzna
(1907-1921);
Mandżuria (1900-1905);
Port Artur (1898-1905);
północna Persja (1907-1917);
Alaska (1799-1867);
Kongresówka (1815-1831), oficjalnie w unii personalnej |
Terytoria autonomiczne |
Finlandia (1809-1917);
Kongresówka (1831-1864 |
źródło(
http://pl.wikipedia.org/wiki/Imperium_Rosyjskie)