Aleksander III Wielki (Ἀλέξανδρος ὁ Μέγας Aleksandros ho Megas) zwany też Aleksandrem Macedońskim (gr. Ἀλέξανδρος ὁ Τρίτος ὁ Μακεδών Aleksandros ho Tritos ho Makedon); ur. 20 lipca 356 p.n.e., zm. 10 czerwca 323 p.n.e.) – król Macedonii z dynastii Argeadów (336-323 p.n.e.). Jest powszechnie uznawany za wybitnego stratega i jednego z największych zdobywców w historii ludzkości.
W latach 334-327 p.n.e. podbił największe państwo ówczesnego świata – imperium perskie. Najsłynniejsze zwycięstwa odniósł pod Issos, Gaugamelą i nad rzeką Hydaspes. Gdy umierał w wieku 33 lat w Babilonie, rozpiętość jego imperium ze wschodu na zachód wynosiła 5 tysięcy kilometrów.
Wczesne lata [edytuj]
Aleksander był najstarszym synem króla Macedonii i twórcy potęgi tego państwa, Filipa II. Matką przyszłego zdobywcy była córka króla Epiru - księżniczka Olimpias. Młody książę został wszechstronnie wykształcony m.in. przez samego Arystotelesa, który zaszczepił w nim zainteresowanie filozofią, medycyną i naukami przyrodniczymi. W naukach pobieranych w Mieza, Aleksandrowi towarzyszyli jego przyjaciele: Ptolemeusz, Hefajstion, Harpalos, Filotas (syn Parmeniona) i Kassander (syn Antypatra). Podobno był pełen wyobraźni, odważny i gwałtowny. Marzył o wielkich czynach, którymi przyćmiłby sławę Achillesa i Heraklesa. Już jako 12-letnie (lub 9-letnie wg innych źródeł) dziecko miał ujarzmić wierzchowca, z którym nie radzili sobie najlepsi jeźdźcy. Aleksander zauważył, że koń boi się własnego cienia i gdy wsiadł na niego, tak nakazał ustawić mu łeb, by ten nie widział ziemi. Bucefał (gr. Boukephalos, "głowa wołu") – tak młody książę nazwał rumaka – towarzyszył Aleksandrowi i służył mu w bitwach przez 20 lat, sam władca zaś uznawał go za jednego ze swych najbliższych przyjaciół.
Pierwszy raz Aleksander dowodził wojskiem w wieku 15 lat, gdy północnym granicom Macedonii zagroziło jedno z trackich plemion. Trzy lata później młody książę dowodził jazdą macedońską w bitwie pod Cheroneą (338 p.n.e.), gdzie miał za zadanie zniszczyć najlepszy oddział armii tebańskiej (tzw. Święty Zastęp). Zadanie wykonał bezbłędnie, a zwycięstwo nad wojskami ateńsko-tebańskimi zapewniło Filipowi hegemonię w Grecji.
Władzę objął po zamordowaniu Filipa II przez byłego kochanka króla, Pauzaniasza. Według oficjalnej wersji mordercę, który został zabity podczas ucieczki, przekupił król Persji Dariusz III. Podejrzenie o spisek padło jednak na Aleksandra i Olimpias, których pozycja była zagrożona przez nowe małżeństwo Filipa. Po ojcu Aleksander odziedziczył silną Macedonię, kontrolującą od niedawna znaczną część Grecji, dobrze zorganizowaną armię oraz ideę podboju Persji, która od dwóch stuleci była największym zagrożeniem dla Grecji.
Gdy wkrótce po objęciu przez Aleksandra władzy, na wieść o jego śmierci w walce z Trakami zbuntowało się greckie miasto Teby (335 p.n.e.), młody król błyskawicznie je zdobył. Około sześciu tysięcy mieszkańców zostało wymordowanych, a 30 tysięcy sprzedano w niewolę. Miasto zrównano z ziemią. Ów pokaz siły schłodził buntownicze zamiary innych greckich państw.
Zajęcie Anatolii [edytuj]
W roku 334 p.n.e. Aleksander zostawił w Macedonii z częścią wojsk regenta Antypatra i wyruszył na podbój Persji na czele 47 tysięcy żołnierzy – Macedończyków, Greków, Traków i Ilirów. Wyprawa według oficjalnej propagandy miała na celu wyzwolić greckie miasta w Anatolii oraz pomścić krzywdy, jakich doznała Grecja podczas perskich najazdów na początku V w. p.n.e. Pierwsza bitwa z perskimi wojskami miała miejsce nad rzeką Granik. Król Macedonii zwyciężył. Po bitwie wysłał do pracy w kopalniach dwa tysiące wziętych do niewoli greckich najemników, którzy służyli w perskiej armii. Według niektórych źródeł wielu najemników zostało zamordowanych zaraz po bitwie.
Przez kilkanaście kolejnych miesięcy opanował Anatolię, zajmując bez walki wiele polis. Poważniejszy opór stawiły jedynie Milet i Halikarnas, w których broniły się perskie garnizony wspierane przez mieszkańców. Z reguły zabraniał swojej armii rabunków, od miast żądał umiarkowanych danin i pozostawiał na zdobytych terenach niezmienioną administrację. W trakcie podboju Anatolii Aleksander zawitał do miasta Gordion, gdzie rozsupłał legendarny węzeł. Zrobił to bardzo prosto: wyjął miecz i rozciął go. Wedle legendy ten, kto tego dokona, miał zostać panem Azji.
Po opanowaniu dzisiejszej zachodniej Turcji Aleksander skierował się ze swoją armią do Fenicji (dzisiejszy Liban). Chciał zająć wszystkie perskie porty nad Morzem Śródziemnym, by uniemożliwić wrogom inwazję na Grecję. Przeciwko niemu ruszył z Mezopotamii król Persji Dariusz III, prowadząc potężną armię, w której służyło między innymi 30 000 greckich najemników. Obie armie spotkały się w pobliżu Issos. Wyrównaną bitwę rozstrzygnęła brawurowa szarża macedońskiej jazdy prowadzona przez samego Aleksandra, która zmusiła perskiego władcę do ucieczki. Pozbawiona dowódcy perska armia rozpadła się. Korzystając z chaosu, Macedończycy zabili tysiące swych wrogów (starożytni mówili o stu tysiącach, ale niechybnie mocno przesadzili). Wojska Aleksandra miały stracić jedynie 302 zabitych. W zdobytym obozie wroga Aleksander pojmał między innymi: matkę Dariusza - królową Sisygambis, jego żonę - Statejrę I oraz córki: Statejrę II i Drypetis, które – co podkreślali starożytni pisarze – Aleksander traktował bardzo dobrze. Po bitwie macedoński władca przeszedł przez Fenicję i dotarł do jej największego miasta – położonego na przybrzeżnej wyspie Tyru, które nie otworzył przed nim swoich bram. Rozpoczęło się oblężenie, trwające aż osiem miesięcy. Przełom nastąpił dopiero, gdy na stronę Aleksandra przeszły okręty z Fenicji i Cypru, które dotychczas walczyły dla perskiego króla. Po zdobyciu miasta 8 000 jego mieszkańców zostało zamordowanych, a 30 000 sprzedano w niewolę.
Następnie Aleksander musiał zdobyć bronioną przez perski garnizon Gazę, po czym dotarł do Egiptu.
Mapa imperium Aleksandra Macedońskiego
źródło(http://pl.wikipedia.org/wiki/Aleksander_Macedo%C5%84ski)